ჰოლანდიაში მთები არ არის

რატომ გახდა თითქოს ერთი ჩვეულებრივი მოთხრობა მსოფლიო ბესცელერი და რატომ მგონია, რომ ეს ის ნაწარმოებია, რომელიც ნამდვილად სჭირდება დღევანდელ ქართულ საზოგადოებას? რობერტ აპდეგრაფის მოთხრობა „საოცარი ადამსი“ (Obvious Adams) პირველად 1916 წლის აპრილში Saturday Evening Post-ში  გამოქვეყნდა. ეს არის ისტორია ღარიბ ბიჭზე, რომელმაც დაიწყო ცხოვრება როგორც ოლივერ ბ.ადამსმა პატარა ბაკალეიის მაღაზიაში, გახდა „საოცარი ადამსი“ და მთელმა მსოფლიომ გაიცნო. ეს არ არის იაფფასიანი შინაარსის მოთხრობა, რომელიც გვასწავლის როგორ მოვიპოვოთ მეგობრები ან როგორ გავხდეთ წარმატებულები. აპდეგრაფი გვიხსნის თუ როგორ იქმნება ზესახელმწიფოები და ის ადამიანები რომლებიც წარმატებულ ქვეყნებს ქმნიან. ვხედავთ, რომ 1916 წლის შემდეგაც კი ადამიანის და სახელმწიფოს განვითარების შესახებ შეხედულებები არ შეცვლილა.

...საღამოს სკოლის დირექტორმა დამამთავრებელი კლასის მოსწავლეების პროფესიული ორიენტაციის ჩამოყალიბების მიზნით მოაწყო შეხვედრების სერია. პირველ შეხვედრაზე 

მოსწავლეებს შეხვდა ცნობილი სარეკლამო სააგენტოს Oswald Advertising Agency–ის პრეზიდენტი ჯეიმს ბ.ოსვალდი (James B.Osvald). ოსვალდმა მოსწავლეებს აუხსნა თუ რას საქმიანობდა სარეკლამო ბიზნესში. ოლივერ ადამსისთვის ეს იყო ყველაზე წარმატებული ადამიანი ვინც კი მას ცხოვრებაში ენახა. ლექციის დასრულების შემდეგ ოლივერს საშუალება მიეცა მისთვის ხელი ჩამოერთვა... ოლივერი რამდენიმე წელში Oswald Advertising Agency–ის ვიცეპრეზიდენტი ხდება და ჯეიმს ბ.ოსვალდის პენსიაზე გასვლის შემდეგ სარეკლამო სააგენტოს ხელმძღვანელობს.

ეს ყველაფერი ხდება XX საუკუნის დასაწყისში და როგორ წარმოგიდგენიათ, რომ საქართველოში XXI საუკუნის დასაწყისში სკოლის დირექტორს მსგავსი სურვილი გაუჩნდეს და მეტიც, რომელიმე წარმატებული ბიზნესმენი სკოლის მოსწავლეებს შეხვდეს.

ადამიანური რესურსების მართვა მენეჯმენტის ქართველი სპეციალისტებისთვის ახალგაზრდა მეცნიერებაა. კადრების დეფიციტი რომ ჩვენი საზოგადოების ყველაზე მტკივნეული რგოლია, ალბათ ამაშიც დამეთანხმებით. რა თქმა უნდა ადამიანს საკუთარი პროფესიული არჩევანის უფლება გააჩნია, მაგრამ უნდა შევეგუოთ იმასაც, რომ ჩვენნაერი საზოგადოება, ვინც საკუთარ მომავალში პროფესიულ რესურსს ვერ აყალიბებს Manhattan-ს ვერ აშენებს.

ვინც ჩვენს ბლოგს სტუმრობს იცის, რომ Art Econimics ge.-ს ბლოგი Art მარკეტინგის სპეციფიკისაა. ამიტომაც გამოიწვია აპდეგრაფის ამ ნაწარმოებმა ასეთი დაინტერესება. მცირე ხნით დავივიწყოთ „საოცარი ადამსი“ და ჩვენს პროექტს დავუბრუნდეთ.

მუშაობის პროცესში ჩნდება კითხვა–მარკეტინგი, სტრუქტურის თავისებურებიდან გამომდინარე, კონცეფციის მიხედვით, არსებობს მენეჯერული, ინოვაციური, ინტეგრირებული, ბიჰევიორული, პირდაპირი, სტრატეგიული, ეკოლოგიური და სოციალური–Art მარკეტინგი თავის სპეციფიკიდან გამომდინარე რომელ კონცეფციას ეკუთვნის?

ჩვენ გვინდა ავხსნათ, რატომ ვთვლით, რომ Art მარკეტინგი განვიხილოთ როგორც  განწყობის მარკეტინგული კონცეფცია. კინომარკეტინგის კვლევისას მაყურებლის ბაზრის შესწავლის დროს გვაქვს ოთხი საკვლევი სეგმენტი: გეოგრაფიული, დემოგრაფიული, ფსიქოგრაფიული და ქცევითი სეგმენტები. თავის მხრივ, გეოგრაფიული და დემოგრაფიული სეგმენტები ხასიათის მიხედვით იყოფა აღწერით, ხოლო ფსიქოგრაფიული და ქცევითი ქცევით ჯგუფებად. კინომარკეტინგში გეოგრაფიული და დემოგრაფიული სეგმენტების დადგენა აუცილებელ პირობას წარმოადგენს, ხოლო, რაც შეეხება ფსიქოგრაფიულ და ქცევითი სეგმენტების, ესე იგი ქცევითი ჯგუფის კვლევას, კინოსფეროს ხასიათიდან გამომდინარე განსაკუთრებული უპირატესობით გვესახება. როგორც ვხედავთ, მაყურებლის ქცევითი ჯგუფის საკვლევად საჭიროა მაქსიმალურად ორივე–ფსიქოგრაფიული და ქცევითი სეგმენტების კვლევა.

ჩნდება კითხვა, რომელია ჩვენს მიერ ჩამოთვლილი კონცეფციებიდან კინობაზრის საკვლევად ყველაზე მისაღები კონცეფცია?

როდესაც მარკეტინგის კონცეფციების ჩამონათვალს ან კვლევის მეთოდებს ვკითხულობთ, ვხედავთ ფსიქოლოგიის და მარკეტინგის კვლევების დროს გამოყენებულ მსგავს ძირეულ მიმართულებებს და ტერმინებს (როგორიცაა ბიჰევიორული, ემპირიული, სოციალური და ა.შ.). მეტიც, ვხედავთ რომ საბოლოო ჯამში ფსიქოლოგიაც და მარკეტინგიც შეისწავლის ადამიანს, როგორც მომხმარებელს და იკვლევს ადამიანში მოთხოვნილების წარმოშობის და მისი დაკმაყოფილების კანონზომიერებებს.

თუ ფსიქოლოგიის განვითარების ეტაპებს მივყვებით, ჩვენი თემიდან გამომდინარე დამეთანხმებით, რომ მეტაფიზიკურ შეხედულებებთან შორს ვდგავართ. რაც შეეხება ემპირიულ კვლევებს სადაც კვლევის საგნად სულიერი და ფსიქიკური მოვლენებია მიჩნეული პირდაპირ კავშირშია მაყურებლის ფსიქოგრაფიული სეგმენტის კვლევასთან.

ბიჰევიორული მიმდინარეობის წარმომადგენლების აზრით კი კვლევა ნამდვილ მეცნიერებად შეიძლება ჩაითვალოს, თუ კვლევის საგნად ობიექტურად მოცემულ სინამდვილეს დაისახავს მიზნად. ბიჰევიორული მოძღვრების თანახმად არც მეტაფიზიკური და არც ემპირიული მოძღვრება არ შეიძლება ნამდვილ მეცნიერებად ჩაითვალოს და იგი ფსიქიკას განიხილავს როგორც ქცევითი მოვლენების გამოვლინებას. ბიჰევიორიზმი კი თავის მხრივ, როგორც ვიცით, წარმოადგენს ქცევათმეცნიერებას, რომელიც ისევ და ისევ პირდაპირ კავშირშია მაყურებლის ქცევითი სეგმენტის კვლევასთან.აქედან გამომდინარე, ფსიქოლოგიის მეცნიერების შემდგომმა განვითარებამ გვაჩვენა, რომ მიუხედავად ემპირიული და ბიჰევიორული მოძღვრებების ურთიერთ წინააღმდეგობებისა ისინი ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად არ არსებობენ. ამ ტანდემმა განსაკუთრებული გზა გაიარა დუალიზმისა და ფსიქოფიზიკური პარალელიზმის გავლით და მიადგა მექანიზმს, რომელსაც დიმიტრი უზნაძემ განწყობა უწოდა. განწყობა არის სუბიექტის მთლიანი მდგომარეობა, რომელიც გამოხატავს მზაობას კონკრეტული ქცევის შესასრულებლად. განწყობა წარმოიქმნება მოთხოვნილებისა და მისი დამაკმაყოფილებელი სიტუაციის საფუძველზე და განსაზღვრავს ყოველგვარი სახის ფსიქიკური აქტივობის აღძვრასა და მიმდინარეობას.დიდ ბოდიშს მოუხდი ფსიქოლოგებს, რომ სულ რაღაც ნახევარი გვერდი არაფსიქოლოგმა თავს უფლება მივეცი და ფსიქოლოგიაზე ვისაუბრე. მაგრამ მინდა გითხრათ, რომ ასეთი მსგავსება რაც მე ამ ორი განსხვავებული მეცნიერების მარკეტინგსა და ფსიქოლოგიას შორის ვნახე, ალბათ ხშირად არ შეგვხვდება.ერთიანობისა და მსგავსების მთავარი ამოსავალი–მოთხოვნილების შექმნისა და მისი დაკმაყოფილების კვლევა, ფსიქოგრაფიული (ფსიქიკა) და ქცევითი (ბიჰევიორული) მეთოდებით.იყო საუბარი, განწყობის მარკეტინგული კონცეფცია ფსიქოანალიზისთვის დაგვეკავშირებინა, მაგრამ საბედნიეროდ XX საუკუნის 60–იან წლებში ქართველი მეცნიერის აპოლონ შეროზიას მიერ ჩატარებულმა სამეცნიერო კვლევებმა გვაჩვენა, რომ ეს მხოლოდ მცდელობა იყო და ფსიქოანალიზი და განწყობა სრულიად განსხვავებული მიმართულებებია.

თავი რომ არ მოგაბეზროთ მოკლედ ავხსნათ, რატომ გვინდა ჩვენი კვლევა განწყობის მარკეტინგული კონცეფციით გავაგრძელოთ. როგორც ვნახეთ ემპირიული და ბიჰევიორული კვლევების ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად ჩატარებას ფსიქოლოგები უკვე რამდენიმე ათეული წელია აღარ მიმართავენ. ჩნდება კითხვა, რატომ იქნება მაშინ სწორი მარკეტინგული კვლევების შემთხვევაში ამ ორი კონცეფციის გაცალკევება. აქედან გამომდინარე ჩავთვალეთ, რომ კინობაზრის კვლევა, მარკეტინგისთვის სრულიად ახალი–განწყობის მარკეტინგის კონცეფციით ჩავატაროთ.და ისევ დაუბრუნდეთ „საოცარ ადამსს“. როდესაც ოლივერ ბ.ადამსმა მორიგი წარმატებული გადაწყვეტილება მიიღო მის გვერდში მყოფი სარეკლამო კომპანიის თანამშრომელი ფიქრობდა–„რაში იყო ამ ადამიანის წარმატების საიდუმლო?“ და მას გაახსენდა ერთი პატარა ბიჭის საკლასო თემა ჰოლანდიის მთების შესახებ.
ჰოლანდიის მთები„
ჰოლანდიაში მთები არ არის“.
აი პასუხი. არავითარი საიდუმლო–ეს რეალობაა!

                                                              ზაზა მინდიაშვილი (Art Economics ge)

კინოპროექტი და სასიცოცხლო ციკლის ეტაპები

ახალი პროექტის განვითარება კინოკომპანიისათვის სიცოცხლის დაბადების ტოლფასია. ბევრი პროექტის ისტორია მარცხითაც დამთავრებულა. სწორედ ამიტომ სურთ მარკეტოლოგებს, რომ ფილმის შექმნის შემდეგ მათ პროდუქციას მაქსიმალურად ხანგრძლივი და წარმატებული სასიცოცხლო ციკლი ჰქონდეს.

პროექტის განვითარების პირველი ეტაპი ეხება პროცესს, რომლის მიზანია წარმატებული ახალი პროექტის აღმოჩენა და განვითარება, მეორე ნაწილში კი შევხვდებით და თვალნათლივ დავინახავთ, რომ თითოეული კინოპროექტი სასიცოცხლო ციკლის რამდენიმე ეტაპს გადის, რომლებიც ინდივიდუალურ, მხოლოდ მათზე მორგებულ სხვადასხვა მარკეტინგულ სტრატეგიებსა და ტაქტიკას საჭიროებენ. დავარღვიოთ თანმიმდევრობა და ამ ეტაპზე განვიხილოთ კინოპროექტის სასიცოცხლო ციკლის ეტაპები და მისი თავისებურებები.

კინოპროექტის წარმატების გარანტი „მორიგი სასწაულის“ მუდმივი ძიებაა. როგორია ზღაპრის დასასრული? ხშირად არც თუ ძალიან ბედნიერი. თანამედროვე კინოინდუსტრიის სამყაროში არაფერია ხანგრძლივი და მუდმივი. წარმატებული მომავალი კიდევ უფრო მეტად დამოკიდებულია კინოკომპანიის უნარზე, ახალი,ნოვატორული პროექტები შესთავაზოს მაყურებელს და შესაბამისად, ბაზრებიც მოიცვას.

ახალი კინოპროექტების შექმნასა და მართვაში კინოკომპანია ძლიერი უნდა იყოს. თითოეული პროექტი სიცოცხლის ციკლის ყველა ეტაპს გადის – იბადება, გაივლის რამდენიმე ფაზას და საბოლოოდ კვდება, მას შემდეგ რაც ასპარეზზე შედარებით ახალი პროექტი შემოდის, რომელიც მაყურებლის მოთხოვნილებებს უკეთ აკმაყოფილებს. კინოპროექტის სასიცოცხლო ციკლი ცოცხალი ორგანიზმია:

პირველი – რადგანაც საბოლოოდ ყველა ფილმის დაბერება ხდება, კინოკომპანიის მენეჯმენტი მზად უნდა იყოს, რომ მოძველებული პროექტები ახლით ჩაანაცვლოს;

მეორე – კინოკომპანიამ უნად შეძლოს განავითაროს და მოარგოს მარკეტინგული სტრატეგიები მაყურებლის შეცვლილ გემოვნებას, უფრო კონკრეტულად ახალი კინოპროექტების აღმოჩენისა და განვითარების შემდეგ, კინოკომპანიამ უნდა მოახერხოს სწორად მართოს პროექტი სასიცოცხლო ციკლის სხვადასხვა ეტაპზე. ახალი ფილმის შექმნის შემდეგ კინოკომპანიის მენეჯმენტს სურს, რომ მისმა ფილმმა „ხანგრძლივად და ბედნიერად იცოცხლოს“. მიუხედავად იმისა, რომ ის პროექტის მუდმივ გაყიდვებს არ მოელის, კინოკომპანიას სურს მოგების იმ წერტილთან მისვლა, სადაც პროექტს თავისი სასიცოცხლო ციკლი ექნება. თუმცა, მისი ზუსტი ხანგრძლივობა ჭინასწარ მათთვისაც კი უცნობია.

გრაფიკი გვიჩვენებს ტიპურ სასიცოცხლო ციკლის მრუდს – ანუ, პროექტის შემოსავლებისა და მოგების კურსს, მისი სასიცოცხლო ციკლის განმავლობაში.

როგორია პროექტის სასიცოცხლო ციკლის განვითარების დანარჩენი საფეხურები. პროექტის სასიცოხლო ციკლს 5 განსხვავებული ეტაპი აქვს:

1.პროექტის განვითარება- ეტაპი იწყება მაშინ, როდესაც კინოკომპანია პოულობს და ანვითარებს ახალი პროექტის იდეას. პროექტის განვითარების განმავლობაში გაყიდვა ნულის ტოლია, ხოლო კინოკომპანიის ინვესტიცია თანმიმდევრულად მატულობს.

2.წარდგენის ფაზა-ეს გახლავთ ნელი გაყიდვის ზრდის პერიოდი, როდესაც პროექტი ბაზარზე წარსდგება. ამ საფეხურზე მოგება არ არსებობს, რადგან პროექტის წარდგენა დაკავშირებულია მნიშვნელოვან ხარჯებთან. წარდგენის ფაზა იწყება ფილმის პირველადი გაშვებისთანავე. წარდგენას სჭირდება დრო, შედეგად შემოსავლების ზრდა ნელი ტემპით მიმდინარეობს. ცნობილი პროექტები თვეების განმავლობაში ნელა იყიდებოდა, სანამ არ გადავიდნენ სწრაფი ზრდის ფაზაში. ამ ფაზაში, სხვასთან შედარებით, დაბალი გაყიდვის, დისტრიბუციისა და სტიმულირების მაღალი ხარჯების გამო, მოგება უარყოფითი ან დაბალია. ბევრი თანხაა საჭირო დისტრიბუტორთა მოსაზიდად და მათთვის პირობების შესაქმნელად.

ამ პერიოდში დანახარჯები სტიმულირებაზე შედარებით მაღალია, რათა დისტრიბუტორს ახალი პროექტის შესახებ აცნობონ და მათ მოქმედების შესაძლებლობა მისცენ. კინიკომპანიამ, განსაკუთრებით ბაზრის პიონერმა, უნდა შეარჩიოს პროექტის ბაზარზე გატანის სტრატეგია, რომელიც პროექტის პოზიციონირებასთან თავსებადია. მან უნდა გააცნობიეროს, რომ საწყისი სტრატეგია პროექტის სასიცოცხლო ციკლისთვის საჭირო მარკეტინგული გეგმის პირველი ნაბიჯია. როგორც კი კინოპროექტი სასიცოცხლო ციკლის შემდგომ ფაზებში გადავა, მას გამუდმებით მოუწევს ახალი ფასწარმოქმნის, სტიმულირებისა და სხვა მარკეტინგული სტრატეგიების ჩამოყალიბება. მას აქვს საუკეთესო შანსი, ბაზარზე ლიდერის პოზიცია შეიქმნას და შეინარჩუნოს, თუ კარტებს თავიდანვე სწორად  ჩამოვა.

3.ზრდის ფაზა – ბაზრის სწრაფი ათვისების, გაყიდვების და მოგების მზარდი პერიოდია. ზრდის ფაზაში გაყიდვა სწრაფად დაიწყებს აღმასვლას, ბაზრის ადრეული დისტრიბუტორები ყიდვას გააგრძელებენ, ხოლო დაგვიანებული დისტრიბუტორები ლიდერს გაჰყვებიან, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ ისინი მათგან სიტყვიერი გადმოცემით სასურველ ინფორმაციას მიიღებენ. მოგების მიღების შესაძლებლობით მოხიბლული ახალი დისტრიბუტორები ბაზარზე შემოვლენ. ისინი ახალ პროექტს წარადგენენ და ბაზარი გაფართოვდება, გაყიდვა  მკვეთრად გაიზრდება, ხოლო დისტრიბუციის ქსელი გაფართოვდება, ფასები უცვლელი იქნება ან მცირედით დაიკლებს, კინოკომპანიების სტიმულირების ხარჯებიც იგივე ან ოდნავ მაღალი იქნება. ზრდის ფაზაში მოგება, როგორც წესი მატულობს, რადგან სტიმულირების ხარჯები გადანაწილებულია. კინოკომპანია ბაზრის სწრაფი ზრდისთვის შედის ბაზრის ახალ სეგმენტებსა და დისტრიბუციის ახალ არხებში. იგი ცვლის ზოგიერთ რეკლამას, დაწყებული პროექტის აღქმითა და პროექტის შესახებ ინფორმაციით, დამთავრებული მაყურებლის დარწმუნებით.

4.მომწიფების ფაზა – გაყიდვის ზრდის შენელების პერიოდია, რაც გამოწვეულია იმით, რომ პროექტმა ყველა პოტენციურ მყიდველებამდე უკვე მიაღწია, მოგების დონე კი გაზრდილი მარკეტინგული ხარჯების გამო, რომლის გაწევაც აუცილებელია (რათა პროექტი კონკურენციისაგან დაიცვან) ერთ დონეზეა და რაღაც პერიდში თანდათან  კლებულობს. მომწიფების ფაზის დროს გარკვეულ ეტაპზე პროექტის გაყიდვების ზრდის ტემპი შენელდება. ეს მომწიფების ფაზა, ჩვეულებრივ, გრძელდება უფრო მეტხანს, ვიდრე წინამდებარე ფაზები და მენეჯმენტისთვის ძლიერ გამოწვევებს წარმოადგენს.

ბევრი პროექტი სასიცოცხლო ციკლის მომწიფების ფაზაში იმყოფება და აქედან გამომდინარე, მარკეტინგის მენეჯმენტის ძირითადი დრო მომწიფებულ პროექტს ეთმობა. შედაგად კინოკომპანიები იწყებენ ფასების შემცირებას, რეკლამის და გაყიდვის სტიმულირების გაზრდას, რათა პროექტის განვითარების უკეთესი ვარიანტები აღმოაჩინონ. ეს ნაბიჯები მოგების შემცირებას იწვევს. ზოგიერთ შედარებით სუსტ კინოკომპანიებს ეს ყველაფერი აშინებს, ფარხმალს ყრის და საბოლოოდ ბაზარზე მხოლოდ ძლიერი კინოკომპანიები რჩებიან და ცდილობენ არსებული პროექტის შემოსავლების გაზრდისთვის ახალი ბაზრის სეგმენტი მოძებნოს.

5.ვარდნის ფაზა –  შეიძლება მიმდინარეობს ნელა ან სწრაფად. შემოსავლები შესაძლოა დაეცეს ნულამდე ან დაბალ დონემდე, რომელზედაც წლების განმავლობაში რჩება. გაყიდვების ვარდნა ბევრმა მიზეზმა შეიძლება გამოიწვიოს, მათ შორის ახალმა პროექტებმა, გაზრდილმა კონკურენციამ. გაყიდვისა და მოგების დაცემასთან ერთად, ზოგიერთი პროექტი  ბაზარს ტოვებს. დარჩენილმა ნაწილმა შესაძლოა პროექტების შეთავაზებები შეამციროს. მათ შეიძლება ბაზრის შედარებით პატარა სეგმენტები და განაპირა არხები დატოვონ, ან შესაძლებელია სტიმულირების ბიუჯეტი შეკვეცონ და მათ პროექტზე ფასების დაკლება დაიწყონ.

სუსტი პროექტის რეალიზაცია კინოკომპანიისათვის ხარჯიანია. ეს არ ეხება მხოლოდ იმას, რომ ამ დროს მოგება დაბალია ან საერთოდ არ არის. არსებობს ბევრი უჩინარი ხარჯი. სუსტი პროექტი მენეჯმენტისაგან ძალიან დიდ დროს და ყურადღებას საჭიროებს, ის ხშირად მოითხოვს ფასისა და გაყიდვის პირობების მორგებას, აგრეთვე საჭიროებს  რეკლამისა და გაყიდვაზე პასუხისმგებელი თანამშრომლების ყურადღებას, არადა მათი დრო და ძალისხმევა შესაძლოა უკეთ გამოიყენონ „ჯანსაღი“ პროექტის შესაქმნელად. პროექტის ვარდნამ შესაძლოა კინოკომპანიის დისტრიბუტორთა უარყოფითი დამოკიდებულება გამოიწვიოს, კინოკომპანიის მიერ წარმოებული ყველა პროექტის მიმართ. ყველაზე დიდ ხარჯს კი კინოკომპანია შესაძლოა მომავალში წააწყდეს. სუსტი პროექტების შენახვა ახალის ძიებას აფერხებს, უთანასწორო პროექტის კომპლექს ქმნის. არსებულ მოგებას ზიანს აყენებს და მომავალში კინოკომპანიის საყრდენ წერტილს ასუსტებს. ამ მიზნების გამო, კინოკომპანიის პირველი ამოცანაა ვადნის ფაზაში მყოფი პროექტების ამოცნობა გაყიდების ბაზრის წილის, ხარჯებისა და მოგების ტენდენციის რეგულარული მონიტორინგით. შემდეგ მენეჯმენტმა უნდა გადაწყვიტოს შეინარჩუნოს თუ უარი თქვას ვარდნის ფაზაში მყოფ თითოეულ პროექტზე. აღსანიშნავია, რომ ყველა პროექტი არ გადის ასეთ სასიცოცხლო ციკლს. ზოგიერთი მათგანი წარდგენისთანავე კარგავს სიცოცხლისუნარიაობას, დანარჩენი კი ძალიან დიდხანს გადის მომწიფების ფაზას. ზოგი დაცემის ფაზაში შედის და შემდეგ, ძლიერი სტიმულირებისა თუ რეპოზიციონირების მეშვეობით ისევ ზრდის ფაზაში ბრუნდება.

ეკონომიკაში სასიცოცხლო ციკლის კონცეფცია მრავალფეროვანია. სხვადასხვა სფეროში და თითოეულ შემთხვევაში სხვადასხვაგვარად მოქმედებს. ფილმის სასიცოცხლო ციკლის გრაფიკი გამოხატულების ძირითადი და განსხვავებული ფორმაა. ციკლმა ჩამოყალიბების შემდეგ შესაძლოა თაობებს გაუძლოს ან ამ ხნის განმავლობაში ის ხან მოდაში იყოს ხან არა. არის შემთხვევები, როდესაც ციკლი გვიჩვენებს განახლებული ინტერესის რამდენიმე პერიოდს ან უმოკლეს დროში განიცდის ვარდნას.

Art house (ინგლ. „ხელოვნების სახლი“), კინოგაქირავების ნიშა, სად ხვდება ისეთი ფილმები, რომლებიც ფართო აუდიტორიისთვის არაა გათვლილი, ამ ფილმებს ეგრეთწოდებულ Art house-ს ნიშით ცნობილ კინოთეატრებში აჩვენებენ. Art house-ს კატეგორიას მიეკუთვნება ფილმები, რომლებიც ორიენტირებულია მოაზროვნე მაყურებლისთვის: ჟანრობრივი ფილმები, მსოფლიო კინემატოგრაფიის შედევრები, აგრეთვე ფილმები ეთნიკურ და სექსუალურ უმცირესობაზე. Art house-ს მცნება ჩამოყალიბდა ამერიკაში 1940-იან წლებში, ასე უწოდებენ კინოთეატრებს, რომლებიც სპეციალიზირებული იყო ეგრეთწოდებული „მოაზროვნე მაყურებლის“ სეგმენტზე. 1955  წელს პარიზში დაფუძნდა Art house-ს კინოთეატრების კონფედერაცია CICAE (ფრ. Confederation international des des cinemas d’art et d’essai). CICAE-ში აგრეთვე გაერთიანებულია 1992 წელს დაფუძნწბული Europa Cinemas, სადაც გაერთიანებულია ევროპული კინოს მხარდამჭერი კინოთეატრები.

Art house ფილმები არაა გათვლილი მაღალ შემოსავლებზე, ისინი იქმნება განსაკუთრებული მაყურებლისთვის. თუ თქვენ გიყვართ ფიქრი, შეგიძლიათ ფილმის 

გაანალიზება მაშინ Art house თქვენი გემოვნებისთვისაა. ეს ფილმები ძირითადად იქმნება პატარა კინოკომპანიებში და შესაბამისად ფილმები დაბალბიუჯეტიანია. ამ ჟანრის ფილმების შექმნაზე მსხვილი კინოკომპანიებიც არ ამბობენ უარს, მრავალფეროვანი ბიზნესპორტფელი დიდ კინოკომპანიებს საშუალებას აძლევს მოცემულ სეგმენტშიც დაიკავონ თავისი სოლიდური ადგილი. აქედან გამომდინარე, ფილმის შემქმნელებს ხშირად არასტანდარტული შემოქმედებითი გადაწყვეტილებების მიღება უწევთ. Art house-ის ტიპის ფილმის რეჟისორები ყველა მიმართულებით ეძებენ  მხატვრული გადაწყვეტილებების ახალ ფორმებს, მაყურებელი ფილმის ყოველ განმეორებით ნახვაზე, სულ უფრო მეტს და განსხვავებულს პოულობს. მარკეტოლოგების აზრით ასეთი ტიპის ფილმები სტილის ტიპის სასიცოცხლო ციკლის გრაფიკს უფრო მიეკუთვნებიან. როგორი განმარტება აქვს სტილის ტიპის სასიცოცხლო ციკლის გრაფიკს – სტილი არის გამოხატულების ძირითადი და განსხვავებული ფორმა. სტილმა ჩამოყალიბების შემდეგ შესაძლოა თაობებს გაუძლოს და ამ ხნის განმავლობაში ის ხან მოდაშია, ხან არა. სტილს აქვს ციკლი, რომელიც გვიჩვენებს განახლებული ინტერესის რამდენიმე პერიოდს. სწორედ, მაყურებლის განახლებული ინტერესიდან გამომდინარე, ვგულისხმობთ Art house-ის ტიპის ფილმებს, რომ ისინი უმეტეს შემთხვევაში სტილის ტიპის გრაფიკს მიეკუთვნებიან.

კინოპროექტების ნაწილი ჩვეულებრივ, რაღაც მოვლენის გამო იქნება, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ასეთი ტიპის კინოპროექტები მომგებიანი არ არის. ფილმი ფარენგეიტი 9/11 (Fahrenhteit 9/11), რეჟისორი მაიკლ მური (Michael Moore), ყველა დროის ყველაზე შემოსავლიანი პამფლეტის ჟანრის ფილმია (პამფლეტი-ინგლ. Pamphlet), მხატრულ-პუბლიცისტური ნაწარმოების მრავალსახეობა, ძირითადად ეწინააღმდეგება პოლიტიკურ  წყობას ან რომელიმე პოლიტიკურ პარტიას თუ საზოგადოებრივ ჯგუფს, მთავრობას. პანფლეტის ამოცანაა ამხილოს და გააშარჟოს სამიზნის მოქმედება, რომ უფრო ძლიერი დარტყმა მიაყენოს იმ მოქმედებას ან ქცევას, რისთვისაც შეიქმნა ეს ნაწარმოები.

პროექტმა ბიუჯეტით 21 მილიონი დოლარი (აქედან 15 მილიონი დოლარი მარკეტინგული ხაეჯები), მარტო ამერიკის ბოქს-ოფისმა 119 194 771 დოლარი შეადგინა, 

ხოლო საერთო შემოსავალმა 222 446 320 დოლარი. ფილმი 2001 წლის 11 სექტემბრის ტერორისტულ აქტს ეხება. ფილმში გაკრიტიკებულია იმდროინდელი ამერიკის პრეზიდენტი, ჯორჯ ბუში. კინოკრიტიკოსების კითხვას - „შეიძლება თუ არა სახელმწიფოს ჩაუტარო რეჟისურა“, პასუხი ასეთია: „რა თქმა უნდა შეიძლება თუ მაიკლ მური გაიმარჯვებს“. პროექტი ძირითადად აქცენტირებული იყო ამერიკის კინობაზარზე, მაგრამ ფილმმა ევროპაშიც საკმაოდ მაღალი შეფასება დაიმსახურა და კანის ფესტივალის მთავარი პრიზით დაჯილდოვდა. ამერიკის კინოთეატრებიდან გამოსული მაყურებლის კითხვა, რომელმაც უყურა Fahrenhteit 9/11-ს, თითქმის ერთგვაროვანი იყო - „ამ არარაობას მივეცი ხმა?“

ფილმს ბაზარზე გასვლამდე საკმაო წინააღმდეგობები შეექმნა. 2004 წლის მაისში მურმა ოფიციალურად განაცხადა, რომ კომპანია Walt Disney Pictures (Miramax-ის დისტრიბუციის მფლობელი) ხელს უშლიდა Miramax-ს განეხორციელებინა ფილმის დისტრიბუცია. Disney-მ თავი იმართლა, კომპანიის აღმასრულებელმა დირექტორმა მიკლ ეისნერმა განაცხადა, რომ „მათ ჯერ კიდევ 2003 წლის მაისში მიიღეს გადაწყვეტილება და ურჩიეს Miramax-ს, რომ უარი ეთქვა Fahrenhteit 9/11-ის დისტრიბუციაზე, ხოლო რაც შეეხება მაიკლ მურის განცხადებას, ეს ყურადღების მისაქცევად აგორებული სკანდალი იყო და მეტი არაფერი.“ მაგრამ საქმე სულ სხვაგვარად იყო. Disney ფლორიდის შტატში დისნეილენდის და რამდენიმე ათეული სასტუმროს მფლობელია. ეისნერს გადასახადების მოსალოდნელი მომატების შიში უფრო აწუხებდა, ვიდრე სკანდალურ პროექტში მონაწილეობის სურვილი. როგორც ცნობილია, ამ პერიოდში ფლორიდის შტატის გუბერნატორი ჯებ ბუში, პრეზიდენტ ჯორჯ ბუშის ძმა იყო. Fahrenhteit 9/11-ი წარმატებული პროექტი გამოდგა, მაგრამ 

პროექტი პოლიტიკური შინაარსის იყო და განსაზღვრული სეგმენტის მაყურებელი მოიცვა. შესაბამისად მიუხედავად ფინანსური წარმატებისა, Fahrenhteit 9/11-ის სასიცოცხლო ციკლი ხანმოკლე აღმოჩნდა. თუ გავაანალიზებთ ფილმის შემოსავლების გრაფიკს, ვნახავთ, რომ პირველი კვირის განმავლობაში Fahrenhteit 9/11-ი 868 კინოთეატრში აჩვენეს და შემოსავალმა 23 მილიონი დოლარი შეადგინა. შემდგომ კვირებში მიუხედავად კინოთეატრების რაოდენობის ზრდისა, შემოსავლები იკლებს და სულ რაღაც სამ თვეში მინიმუმამდე დადის. როგორც აღვნიშნეთFahrenhteit 9/11-ი არის პანფლეტის ჟანრის ფილმი, ამ ჟანრის ფილმებს კი ბოქს-ოფისის გარდა შემდგომი შემოსავლების ტენდენცია არ ახასიათებთ, მათი შემოსავლები (თუ არ ჩავთვლით ტელეკომპანიებიდან მიღებულ შემოსავლებს) და მასთან ერთად სასიცოცხლო ციკლიც კინოთეატრების კედლებშივე მთავრდება. ასეთი ტიპის კინოპროექტები, ეგრეთწოდებული ფეტიშის ტიპის სასიცოცხლო ციკლის გრაფიკს მიეკუთვნებიან. ამის დასადასტურებლად ვნახოთ როგორია ფეტიშის ტიპის სასიცოცხლო ციკლის განმარტება – ფეტიში (მარკეტოლოგები გატაცებასაც უწოდებენ) არის ერთგვარი მოდა, რომელიც სწრაფად შემოდის, ყველა გულმოდგინედ მისდევს მას, პიკს აღწევს ადრეულ პერიოდში და ასევე სწრაფად იწყებს დაცემას. მისი ვადა ძალიან მცირეა და მხოლოდ შეზღუდულ დროში შეუძლია მაყურებლის მოხიბვლა.

მაგრამ, როგორც აღვნიშნეთ, სასიცოცხლო ციკლის სიმცირის მიუხედავად Fahrenhteit 9/11 არის თანამედროვე კინოინდუსტრიის  კლასიკური მაგალითი, თუ როგორ მიაღწია პროექტმა უმოკლესი სასიცოცხლო ციკლის შემთხვევაში დიდ შედეგს და მაღალ ფინანსურ წარმატებას.

ერთი და იგივე პროექტის სასიცოცხლო ციკლი სხვადასხვა ბაზარზე შეიძლება სხვადასხვა იყოს. მითუმეტეს თუ პროექტი სხვადასხვა ქვეყნის ბაზარზე იყიდება. პროექტის სასიცოცხლო ციკლის კონცეფციის გამოყენება, იმისათვის რომ პროექტის მაჩვენებელი წინასწარ განვსაზღვროთ ან მარკეტინგული სტრატეგიები განვავითაროთ, გარკვეულ პრობლემას წარმოადგენს. მაგალითად, როდესაც მარკეტოლოგებს უნდათ განსაზღვრონ სასიცოცხლო ციკლის რომელ ფაზაშია  პროექტი ან წინასწარ გათვალონ, როდის გადაინაცვლებს ის შემდეგ ფაზაში. მათ შეიძლება გაუჭირდეთ იმ ფაქტორების განსაზღვრაც, რომლებიც პროექტის ფაზიდან ფაზაში გადაადგილებაზე ზეგავლენას ახდენენ. ძნელია წინასწარ განჭვრიტო შემოსავლების დონე პროექტის სასიცოცხლო ციკლის თითოეულ ეტაპზე, მაგრამ კინოინდუსტრიის სპეციფიკიდან გამომდინარე  შესაძლებელია წინასწარ გათვალო პროექტის სასიცოცხლო ციკლის მრუდის ტიპი. პროექტის სასიცოცხლო ციკლი მარკეტინგული სტრატეგიის განვითარების ნაწილია და ამიტომაც მისი შინაარსის წინასწარ დადგენა, მარკეტინგული სტრატეგიის განვითარებისთვის შესაძლოა არასწორი იყოს იმიტომაც, რომ მარკეტინგული სტრატეგია არის პროექტის სასიცოცხლო ციკლის მიზეზიც და შედეგიც. ციკლის პოზიცია გვკარნახობს საუკეთესო მარკეტინგულ სტრატეგიებს, ხოლო მარკეტინგული სტრატეგიის შედეგები პროექტის სასიცოცხლო ციკლზე ახდენენ ზემოქმედებას. და მაინც, სავარაუდო მრუდის ტიპის წინასწარი ანალიზი, სწორი დაგეგმვის შემთხვევაში, შესაძლოა დაგვეხმაროს პროექტის სხვადასხვა ეტაპებზე, კარგი მარკეტინგული სტრატეგიის განვითარებაში.

                                                                          ზაზა მინდიაშვილი (Art Economics ge)

კინობრენდის კორპორაციული განვითარება

კინობრენდი თანამედროვე კინოინდუსტრიის განუყოფელი ნაწილია. წარმატებულმა კინოკომპანიებმა განუმეორებელი ბრენდები შექმნეს. არ არსებობს ადამიანი, ვისაც მაყურებლის დონეზე კინოსთან შეხება ქონია და არ იცოდეს მიკი მაუსი (Mickey Mouse), აგენტი 007 (Code name 007), ჰარი პოტერი (Harry Potter) და ა.შ.

განვიხილოთ კინობრენდის კორპორაციული განვითარება Harry Potter–ის მაგალითზე.

კინოკომპანია Warner Brothers-მა Harry Potter (ჰარი პოტერი) როგორც ბრენდი მსოფლიო კინოინდუსტრიის წარმატების სიმბოლოდ აქცია. 2005 წელს Forbes-მა პოტერ–

ინდუსტრიის ბრენდი 1 მილიარდ დოლარად შეაფასა. ორი წლის შემდეგ AdvertisingAge–ის შეფასებით ბრენდის ღირებულება 15 მილიარდი დოლარი გახდა. 2008 წელს წიგნების რეალიზაციამ 400 მილიონ ეგზემპლარს გადააჭარბა. წიგნი Harry Potter–ი, ბიბლიის შემდეგ, ყველა დროში გაყიდვადი წიგნია, ხოლო რაც შეეხება ფილმს Harry Potter-ს, კინომატოგრაფიის ისტორიაში ყველაზე ძვირადღირებული – 7 მილიადი დოლარი – კინოფრანშიზაა.

Harry Potter–ს გლობალური ბრენდის და ფენომენის სტატუსი, მარტო სწორი პრომოუშენისა და ბაზარზე ინტეგრირებული კომუნიკაციების საშუალებით არ მოუპოვებია. რა თქმა უნდა ამის გარეშეც შეუძლებელია წარმატების მიღწევა, მაგრამ თუ პროდუქცია უხარისხოა, არა აქვს მაღალი ხარისხის ფუნქციონალური შინაარსი, ყველანაირი მცდელობის მიუხედავად, ვერანაირი პროექტი ვერ შეძლებს კონკურენტულ ბაზარზე წარმატების მიღწევას.

Harry Potter–ის ბრენდს ცალკე ერთი მფლობელი არ ყავს. ეკრანიზაციის უფლება Time Warner–ს ეკუთვნის, რომლის შემადგენლობაშიც შედის Harry Potter–ის ეკრანიზაციის ავტორი კინოკომპანია Worner Brothers. კომპანია Universal Orlando-მ ორლანდოში Harry Potter–ის თემატური პარკის შექმნისთვის ნებართვა ითხოვა Worner Brothers–გან. 2010 წელს Worner Brothers–მა სკანდალური სარჩელი შეიტანა სასამართლოში, შვეიცარული კომპანიის Magic X-ის წინააღმდეგ, რომელმაც ნებართვის გარეშე Harry Potter–ის ბრენდი გამოიყენა პრეზერვატივების წარმოებაში. Harry Potter–ზე საავტორო უფლება წიგნის ავტორს ჯოანა როულინგს (Joanne Rowling) ეკუთვნის. 2012 წელს როულინგმა შექმნა საკუთარი საიტი Pottermore - Harry Potter–ის წიგნის სამყარო.

ბრენდი უფრო მეტია ვიდრე – უბრალოდ საქონელი, ხარისხი, მარკეტინგული გაგება და რეპუტაციული კაპიტალი ერთად. ბრენდი არის მენტალური კონსტრუქცია, ფასეულობათა ღირებულებებით და ადამიანთა ჯგუფების კავშირი სოცკულტურებთან. ამიტომ, ბრენდის სტრუქტურა შეიძლება განვიხილოთ ტომას გედის ოთხ განზომილებაში. მოდელი შედგება:

Ø ფუნქციონალური განზომილება – ეხება პროდუქციის სარგებლიანობას ასოცირებულს ბრენდთან;

Ø სოციალური განზომილება – სოციალურ ჯგუფებთან იდენტიფიცირების უნარი;

Ø მენტალური განზომილება – კონკრეტულ ადამიანებზე მენტალური მხარდაჭერის აღმოჩენა;

Ø სულიერი განზომილება – გლობალური ან ლოკალური განზომილების აღქმა.

ფუნქციონალურ განზომილებას მიეკუთვნებიან მოყვარულები, ფანები. აქ განსაკუთრებული არაფერია, ადამიანები საერთო ინტერესებიდან გამომდინარე დაყოფილი არიან ჯგუფებად. ეს ყველაფერი შეიძლება გარედან ჩვეულებრივად ჩანდეს, მაგრამ მთლიანობაში თითოეულ ადამიანს აქვს თავისი დამოკიდებულება გარკვეულ კულტთან. მაგალითად Harry Potter-ის მიმდევრები ანუ პოტერმანები დაყოფილი არიან ჯგუფებად. ერთი ნაწილისთვის შექმნილია Harry Potter-ის, როგორც ლიტერატურული ნაწარმოების ფანკლუბი. სხვა ჯგუფები სოციალურ ქსელებში სხვადასხვა თემებისა და მოქმედი გმირების მიხედვით ჯგუფდებიან. აგრეთვე პოტერმანებს აქვთ თემატური ჟურნალი Harry Potter-ის სამყაროს შესახებ. ეს ყველაფერი ერთდ ქმნის პოტერმანების დიდ ოჯახს.

მენტალური განზომილება აერთიანებს ბრენდის ატრიბუტიკას, ნივთებს, კომპიუტერულ თამაშებს, სუვენირებს და ადამიანი ხდება ბრენდის საოცრებათა სამყაროს წევრი.

სულიერი განზომილება როგორც აღვნიშნეთ ეხება გლობალურ ან ლოკალურ  პასუხისმგებლობებს.

·      2005 წელს როულინგმა სხვა აქტივისტებთან ერთად კანადურ გამომცემლობას Raincists Books-ს სამადლობელი წერილი გაუგზავნა. წერილში როულინგი მადლობას უხდის გამომცემლობას იმისთვის, რომ ისინი გამოცემის დროს იყენებდნენ მეორად გადამუშავებულ ქაღალდს. როულინგმა სპეციალურად გამომცემლობას მიუძღვნა „ჰარი პოტერი და ფენიქსის ორდენი“–ს წინასიტყვაობა. „ჰოგვარტსის ტყე – არის ისეთი საოცარი არსებების სახლი, როგორებიც არიან მარტორქები და კენტავრები. კანადელი გამომცემლები წიგნებს ბეჭდავენ გადამუშავებულ მეორად ქაღალდზე და ამიტომ ჰარი პოტერის წიგნებს შეუძლიათ გადაარჩინონ მაგლების საოცარი ტყეები, რომელიც საოცარი ცხოველების ორანგუტანების, მგლების და დათვების სახლია.“ რაც შეეხება ჰარი პოტერის VII ნაწილს „ჰარი პოტერი და სიკვდილის საჩუქრები“ საგამომცემლო ინდუსტრიის ისტორიაში ყველაზე ეკოლოგიური წიგნია.

·      2008 წლის 11 ივნისს წიგნების მაღაზია Waterstone`s მხარდამჭერი საქველმოქმედო აუქციონი გაიმართა. სპეციალურად აუქციონისთვის როულინგმა ღია ბარათზე დაწერა Harry Potter-ის წინმსწრები ისტორია, რომელიც 800 სიტვისგან შედგებოდა, ისტორიის მოქმედი გმირები იყვნენ მამა ჰარი ჯეიმს პოტერი და სიურიუს ბლეკი. ღია ბარათი აუქციონზე 25 000 ფუნტ სტერლინგად გაიყიდა.

კინობრენდის განვითარებას შემდეგი სტრატეგიები გააჩნია:

Ø მიზნობრივი აუდიტორიის გაფართოებისთვის ვიზუალური აზროვნების ცვლილება;

Ø ბრენდის სავაჭრო ნიშნით გამოშვებული პროდუქციის გაფართოება;

Ø Product-placement;

Ø Event-marketing.

მიზნობრივი აუდიტორიის გაფართოებისთვის ვიზუალური აზროვნების ცვლილების სტრატეგია მდგომარეობს შემდეგში. მაგალითად, როდესაც ნათელი გახდა, რომ Harry Potter-ი მარტო საბავშვო წიგნი არ არის, გამომცემლობა Bloombsbury-მა გამოსცა Harry-Potter-ის ორი ვარიანტი სხვადასხვა ყდით – საბავშვო გაფორმებით და უფროსებისთვის, რადგან ბევრ უფროსი ასაკის ადამიანს არ უნდა, რომ ვინმემ საბავშვო წიგნით ხელში დაინახოს.

ბრენდის სავაჭრო ნიშნით გამოშვებული პროდუქციის გაფართოება კინომარკეტინგის ერთ–ერთი მთავარი მიმართულებაა.

კინოკომპანია Warner Brothers-მა (Harry Potter-ის ეკრანიზაციაზე მესაკუთრე) Harry Potter-ის გადაღების დასრულების შემდეგ სპეციალური საკოლექციო გამოცემა გააკეთა, სადაც კინოფრანშიზის რვავე ფილმია შესული. აგრეთვე, კინოკომპანია აგძელებს ფრანშიზის ატრიბუტიკის ჯადოსნური ჯოხისა და ფაკულტეტის უნიფორმის გაყიდვებს. 2012 წელს Warner Brothers-ი ლონდონში ხსნის Harry Potter-ის მუზეუმს Harry Potter Studo Tour, სადაც წარმოდგენილია, დეკორაციები კოსტუმები, რეკვიზები და ა.შ. მუზეუმის სტუმრებს შეუძლიათ გასინჯონ „ტკბილი სამეფო“–ს საკონდიტრო ნაწარმი და ნაღების ლუდი.

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, 2007 წელს Warner Brothers-მა უფლება მისცა კომპანია Universal Orlando-ს, ფლორიდის შტატში, ორლანდოში აეშენებინა თემატური გასართობი პარკი „ჰარი პოტერის ჯადოსნური სამყარო“ (The Wizarding World of Harry Potter), პარკი გაიხსნა 2010 წელს და მოაწყვეს როგორც ჰოგვარტსის ტყე და ჰოგსმიდის ჯადოქრების სოფელი.

Harry Potter-ის ბრენდი საკმაოდ ცნობილმა ბრენდებმაც გამოიყენეს. 2005 წელს გლობალურმა ბრენდმა Apple-მ გამოუშვა საკოლექციო მოდელი iPod Harry Potter Edition, რომლის უკანა „პანელზე” ჰოგვარტსის გერბი იყო გამოსახული.

Product-placement-ი კინობრენდის განვითარების ერთ–ერთი მთავარი სტრატეგიაა. Product-placement-ზე საუბარს მოცემულ თემაში აღარ გავაგრძელებთ, რადგან ეს თემა სრულყოფილად განვიხილეთ, უკვე გამოქვეყნებულ თემაში.

Event-marketing-ი მოიცავს თემატურ და სიუჟეტურ ღონისძიებებს. მსგავსი ტიპის ღონისძიებებში მონაწილეობა მაყურებელს საშუალებას აძლევს ჩაერთოს, როგორც ერთ–ერთი მონაწილე ფილმის განვითარების პროცესში, მიიღოს დადებითი ემოციონალური გამოცდილება, რაც ბრენდის პერცეფციული სახის წარმოდგენისა და მომხმარებლის გონებაში ბრენდის ასოციაციური ხაზის განვითარებისკენაა მიმართული.

Ø 2011 წლის ივლისში „ჰარი პოტერი და სიკვდილის საჩუქრები. ნაწილი 2“–ის პრემიერა ღამის 3 საათზე დასრულდა, სეანსის შემდეგ ორლანდოს გასართობმა პარკმა მაყურებელს 5 საათამდე შესთავაზა აეღნიშნათ კინოფრანშიზის დასრულება.

Ø ალნიკის ციხესიმაგრეში, სადაც Harry-Potter-ის ეპიზიდები იყო გადაღებული, ყოველ წელს ტარდება კოსტუმირებული ღონისძიებები, წარმოდგენები, აგრეთვე მსურველებს თავაზობენ შეისწავლონ ცოცხით ფრენა.

და თუ დღეს ბავშვებს და არა მარტო ბავშვებს სურვილი აქვთ, რომ შეიძინონ Harry Potter-ის წიგნები, ფილმები და კიდევ იგონებენ ახალ ისტორიებს კეთილ ჯადოქარზე, ბიჭზე, რომელმაც გაუძლო ათასგვარ განსაცდელს, ესე იგი Warner Brothers-ის გლობალურმა პროექტმა თავის მიზანს მიაღწია, შექმნა ყველასთვის საყვარელი და პოპულარული ბრენდი, რომელსაც Harry Potter–ი ქვია.

ფლორიდის შტატშივე ორლანდოს მახლობლად „ჰარი პოტერის ჯადოსნური სამყაროს“–ს (The Wizarding World of Harry Potter) შექმნამდე მოქმედებს ლეგენდარული კინობრენდის კიდევ ერთი გასართობი პარკი „დისნეის სამყარო“ (Disnei World)...

გაგარძელება შემდეგი თემა

კინობრენდის კორპორაციული განვითარება (გაგრძელება)

ფლორიდის შტატშივე ორლანდოს მახლობლად „ჰარი პოტერის ჯადოსნური სამყაროს“–ს (The Wizarding World of Harry Potter) შექმნამდე მოქმედებს ლეგენდარული კინობრენდის კიდევ ერთი გასართობი პარკი „დისნეის სამყარო“ (Disney World).

1923 წელს უოლტ დისნეი Walt Disney კალიფორნიაში ჩამოვიდა. მას ჯერ კიდევ კაზან–სიტში გადაღებული ჰქონდა „ალისა საოცრებათა ქვეყანაში“ (Alice Wonderland). დისნეი ფიქრობდა, რომ ეს ანიმაციური ფილმი გამოეყენებინა ნიმუშად და დისტრიბუტორებისთვის მიეყიდა კომედიური სერიალი „ალისას კომედიები”. წარმატებაც მალე მოვიდა, 1923 წლის 16 ოქტომბერს ნიუ–ორკელმა დისტრიბუტორმა მარგარეტ დჟ. უინკლერმა ხელი მოაწერა კომედიური სერიალი „ალისას კომედიები“–ს გავრცელებაზე, სწორედ კონტრაქტმა დაუდო საფუძველი The Walt Disney Company-ის შექმნას.

კომპანია The Walt Disney თანაბარი წილით Walt Disney–სა და მისი ძმის როი დისნეის (Roy Disney) შორის განაწილდა და ცნობილი გახდა, როგორც ძმები დისნეების ანიმაციური სტუდია (Disney Brothers Cartoon Studio). შემდგომში როის წინადადებით კომპანიას „უოლტ დისნეის სტუდია“ (Walt Disney Studio) ეწოდა.

1927 წელს დისნეიმ გადაწყვიტა მთლიანად გადართულიყო მულტიპლიკაციაში და შექმნა ახალი გმირი – იღბლიანი კურდღელი ოსვალდი (Oswald the Lucky Rabbit). ერთი წლის განმავლობაში უოლტმა, ოსვალდის შესახებ, შექმნა 26 ანიმაციური ფილმი. მას შემდეგ რაც მან მეორე წლისთვის, დისტრიბუტორისგან მოინდომა დამატებითი თანხები, გაირკვა, რომ დისტრიბუტორმა დისნეის ზურგს უკან კონტრაქტები გააფორმა უშუალოდ მხატვარ ანიმატორებთან. პირველი კონტრაქტის წაკითხვის შემდეგ უოლტმა ნახა, რომ უფლება ოსვალდზე კონტრაქტით არა უოლტს, არამედ დისტრიბუტორს ქონდა. ამ შეცდომის შემდეგ იგი კონტრაქტში ყოველთვის ყურადღებას აქცევდა იმას, რომ ყოფილიყო მისი საკუთრება ის, რასაც თვითონ ქმნიდა.

უოლტ დისნეის საქმიანობა ფართოვდებოდა, იგი თავის თანამშრომლებთან ერთად უკვე ვეღარ თავსდებოდა ძველ შენობაში, ამიტომ იგი აშენებს ახალს და 1926 წელს თავის თანამშრომლებთან ერთად გადადის ახალ სტუდიაში.

ოსვალდის დაკარგვის შემდეგ უოლტმა შექმნა ახალი პერსონაჟი მორტიმერ მაუსი (Mortimer Mouse), მაგრამ ეს სახელი არ მოეწონა უოლტის მეუღლეს ლილიანს და მან შესთავაზა მულტითაგვისთვის მიკი მაუსი (Mickey Mouse) დაერქვა. უოლტმა და მისმა მთავარმა ანიმატორმა აბ აივერსკმა შექმნეს პირველი ორი მულტფილმი Mickey Mouse–ის შესახებ, მაგრამ მულტპროდუქციის გაყიდვა ვერ მოხერხდა, რადგან ანიმაცია მუნჯი იყო. ეს ის პერიოდია როდესაც 1927 წელს კინოინდუსტრიაში ხმა გამოჩნდა. უოლტმაც გადაიღო ხმოვანი ფილმი Mickey Mouse–ს შესახებ. 1928 წელს ნიუ–იორკში კინოთეატრ Kolony Theater-ში გაიმართა ანიმციური ფილმის „გემი ვილი“-ს (Streamboat Willie) პრემიერა, რომელმაც კინოკრიტიკოსების აღფრთოვანება გამოიწვია. ასე შეიქმნა მულტბრენდი მიკი მაუსი (Mickey Mouse). პარალელურად დისნეი წარმოებაში უშვებს ახალ სერიას–„სულელური სიმფონიები“ (Nonsencial Symphony). სერიას თავისებური პრინციპი ქონდა, ყველა ახალ ფილმში ახალი პერსონაჟები იყვნენ. ასეთი მიდგომა შემოქმედებით სტიმულს აძლევდა სტუდიაში მომუშავე მხატვარ–მულტიპლიკატორებს. ეს სერია მხატვრებისთვის თავისებურ სავარჯიშო მოედნად იქცა, სადაც ისინი ანიმაციის ახალ მეთოდებს ამუშავებდნენ. სწორედ ამ სერიის ერთ–ერთმა ფილმმა „ყვავილები და ხეები“ (Flovers and Trees) 1932 წელს, როგორც საუკეთესო ნახატი ფილმი, დისნეის სტუდიას პირველი ოსკარი მოუტანა.

გავიდა დრო და დისნეიმ დაინახა, რომ მისი შექმნილი მულტპესონაჟები ბრენდებად იქცა, რომ მის პერსონაჟებს უკვე დამატებითი შემოსავლის მოტანა შეეძლოთ. ერთხელ ნიუ–იორკელმა ბიზნესმენმა დისნეის 300 დოლარი გადაუხადა, ავტოკალმებზე Mickey Mouse–ის გამოსახულება რომ დაეტანა. მას შემდეგ Mickey Mouse–სა და დისნეის სხვა პერსონაჟები თეფშებზე, კბილის ჟაგრისებზე, პირსახოცებზე, სასკოლო რვეულებზე, კანფეტებზე, ბავშვთა ოთახების შპალერებზე გვხვდებოდა.

1930 წელს გამოვიდა Mickey Mouse–ის პირველი კომიქს–სერია, ყველაფერი ეს კარგ შემოსავლებს აძლევდა დისნეის, გარდა ამისა, პერსონაჟების ბრენდებად ქცევამ, ბევრი მათგანი ამერიკის ნაციონალურ ლეგენდებად აქცია.

1934 წელს Walt Disney–მ განუცხადა თავის თანამშრომლებს, რომ გადაწყვეტილი აქვს გადაიღოს სრულმეტრაჟიანი ანიმაციური ფილმი „ფიფქია და შვიდი ჯუჯა“ (Snow White and the Seven Dwarfs). ამ იდეას ბევრი სკეპტიკურად უყურებდა. ბევრს არ სჯეროდა, რომ სრულმეტრაჟიანი ფილმი, რომელშიც ადანიანები არ მონაწილეობენ, მაყურებელს დააინტერესებდა. მიუხედავად ამისა, დისნეიმ მუშაობა დაიწყო პროექტზე. ფილმის გადაღება 3 წელს გაგრძელდა და ამ დროისთვის, გასაოცარი თანხა 1,499 მილიონი დოლარი დაჯდა. გაკოტრებისგან დისნეი კრედიტმა იხსნა, რომელიც „Bank of America”-ის ხელმძღვანელმა ამადეო ჯანინიმ მისცა, რადგან მას ძალიან უყვარდა Mickey Mouse. შედეგმა გაამართლა ხარჯები. 1939 წელს Walt Disney ამ სრულმეტრაჟიანი ანიმაციური ფილმისთვის ოსკარი მიიღო. აქვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ დაჯილდოვების ცერემონიაზე დისნეის ჩვეულებრივი ოსკარის გარდა, შვიდი პატარა ოსკარი გადაეცა შვიდივე ჯუჯისთვის. მას შემდეგ, სტუდია Disney ყველაზე მომგებიან პროექტებად სრულმეტრაჟიან ანიმაციურ ფილმებს თვლიდა.

მეორე მსოფლიო ომის დროს, გადაღებული პინოქიო, ბემბი, ფანტაზია და დუმბო, რომლებსაც ყველანაერი შანსი ჰქონდა, ფიფქიას წარმატება გაემეორებინა, Disney-ის მოსალოდნელი შემოსავლები ვერ მოუტანა.ომის პერიოდში სტუდია კონცენტრირებული იყო სასწავლო და სამხედრო პროპაგანდისტული ფილმების გადაღებზე, რომელსაც აშშ–ს სახელმწიფო დეპარტამენტი უკვეთავდა. ბოლოს ყველაფერი ცუდი მთავრდება, 50–იანი წლების დასაწყისში Disney–ს შეეძლო დასავლეთის ბაზრებზე დაბრუნება, მან ისევ დაიწყო სრულმეტრაჟიანი ანიმაციის გადაღება, მათ შორის ცოცხალი მსახიობებითაც.

Disney–ის სტუდიამ დაიწყო სერიალის „დისნეი ლენდის“ გადაღება, რომელიც ამერიკაში 29 წლის განმავლობაში ტრიალებდა. ამასთან იგი აწყობდა საკმაოდ პოპულარულ გადაცემას–მიკი მაუსის კლუბი (Mickey Mouse Clubhouse), რომელშიც ბევრმა მომავალმა ვარსკვლავმა პირველი ნაბიჯები გადადგა.

Disney თავის გოგონასთან ერთად ხშირად დადიოდა კარნავალებზე, ზოოპარკში და გასართობ ღონისძიებებზე. სანამ ბავშვები კარუსელებზე კატაობდნენ, დისნეი უსაქმოდ იჯდა სკამზე და ფიქრობდა, რომ ამერიკაში არ არის ისეთი ადგილი, სადაც ბავშვები და მოზარდები ერთდროულად გაერთობოდნენ და მან გადაწყვიტა, რომ მსგავსი ადგილი თავად შეექმნა.

პირველი დისნეი ლენდი გაიხსნა 1955 წლის 17 ივლისს ქალაქ ანახაიმეში (კალიფორნიის შტატი) ლოს–ანჟელესის სამხრეთით. მის მშნებლობაზე 17 მლნ. დოლარი დაიხარჯა, მაგრამ ეს ყველაფერი ათმაგად დაუბრუნდა მოგების სახით უახლოეს პერიოდში. პარკის გახსნას 28 ათასი ადამიანი ესწრებოდა და კიდევ 90 მილიონი ტელემაყურებელი ჰყავდა. ცერემონიის გახსნას, პირდაპირ ეთერში უძღვებოდა, შემდგომში ამერიკის პრეზიდენტი, რონალდ რეიგანი (Ronald Reagan). ეს იყო სრულიად ორიგინალური და არაფრის მსგავსი გასართობი პარკი, რომელიც მუშაობდა ოთხი პრინციპით:

·  პარკის სტუმრებისთვის Walt Disney-ის მულტფილმების ჯადოსნური სამეფო უნდა გაცოცხლებულიყო;

· ყველაფერ ამას ემატებოდა, ახალი ტრიუკები, რომლებიც მნახველს ჯუნგლების, მოჩვენებების და წყალქვეშა სამყაროში მოახვედრებდა;

·     ეწყობოდა გასართობი ექსკურსიები სპეციალური თემატური გეგმით;

· გასართობი პარკი უნდა ყოფილიყო მთელი ოჯახისთვის და დიდი ყურადღება ექცეოდა უსაფრთხოებას, მომსახურების ხარისხს, და რაც მთავარია, სისუფთავეს.

Disney–ის შემდეგი სერიოზული პროექტი კალიფორნიის ხელოვნების ინსტიტუტის დაარსება იყო, რომელიც 1970 წელს გაიხსნა, ლოს–ანჟელესის მახლობლად, სადაც შეისწავლებოდა მუსიკა, მხატვრობა, თეატრი, კინემატოგრაფი და მოდა.

1963 წელს Disney–იმ ყველაზე ამბიციურ პროექტს მოკიდა ხელი, რომელსაც პროექტი X დაარქვა. მან სხვადასხვა გზებით შეისყიდა მიწის ნაკვეთები, რომელთა საერთო ფართი ორჯერ აღემატებოდა მანჰეტენს. ამ ტერიტორიაზე მან დაიწყო „The walt Disney world”-ის მშენებლობა. მართალია Disney მის გახსნას ვერ მოესწრო, მაგრამ ეს სურვილი ძმამ როიმ და მეუღლემ ლილიანმა შეუსრულეს.

Walt Disney 1966 წლის 15 დეკემბერს, ფილტვის სისმსივნით გარდაიცვალა.

ცხოვრების მანძილზე დისნეის ყველა პროექტი რა თქმა უნდა არ იყო წარმატებული, მაგრამ ჯილდოებით თუ ვიმსჯელებთ, წარმატებული პროექტები თავისი წარმატებით ყველაფერ ამას ფარავდა.

Walt Disney-ის წარმატების საიდუმლო სამ პრინციპში იყო:

მიანიჭო ორგანიზაციის ყველა თანამშრომელს შემოქმედებითი განვითარების უნარი, რათა თავისი ოცნება აისრულოს;

მოექეცი შენს კლიენტებს, როგორც სტუმრებს;

არ უღალატო შენს მიმართულებებს და პრინციპებს.

Disney–მ ნამდვილი სასწაული აჩუქა მაყურებლის გულებსა და გონებას მთელ მსოფლიოში. Disney–ს ჯადოსნურობა, ალბათ, არსად გამჟღავნებულა ისე აშკარად, როგორც კომპანიის გასართობ პარკებში.

Disney World-ის პარკს ყოველწლიურად 40 მილიონი ადამიანი აწყდება (ეს 15–ჯერ აღემატება Yellowstone National Park-ის დამთვალიერებელთა რაოდენობას), რაც მას მსოფლიოს ტურისტულ სანახაობათა შორის პირველ ადგილზე აყენებს. რითი იზიდავს Disney World-ის დასასვენებელი პარკი ასეთი რაოდენობის ხალხს? ამას ნაწილობრივ, ატრაქციონების რაოდენობა განაპირობებს. Disney World-ის პარკი ოთხ ძირითად თემატურ პარკად არის დაყოფილი: Magic Kingdom, Epcot, Disney-MGM Studio და Disney Animal Kingdom. თითოეულ პარკში მუშაობს ბევრი, სხვადასხვა ტიპის ატრაქციონი: „კონკიას სასახლე“, „სხეულის ომები“, „კილიმანჯაროს თავგადსავალი“, „ტერორის კოშკი“ და სხვა.

მაგრამ, ატრაქციონები Disney World-ის დასასვენებელი პარკის ფასეულობას მხოლოდ ნაწილობრივ ხსნის. ფაქტობრივად, როგორც ამბობენ, მნახველებს უფრო მეტად პარკის თვალშისაცემი სისუფთავე და თანამშრომელთა გულითადობა მოსწონთ. განსაკუთრებით, უხეში, უსუფთაო და უმართავი რეალური სამყაროს პირობებში Disney თავაზობს სითბოს, სისუფთავეს და წესრიგს. კომპანიის აკვიატებული მისიაა „მიანიჭოს ხალხს ბედნიერება“ და „ოცნება რეალობად აქციოს“. კომპანიის ყველა თანამშრომელი, აღმასრულებელი მენეჯერიდან დაწყებული, მონორელსიანი მატარებლის მძღოლისა და გასასვლელთან მდგომი ბილეთების გამყიდველის ჩათლით, მოწადინებულია დაუვიწყარი შთაბეჭდილებები შეუქმნას მომხმარებელს. Disney World-ის დასასვენებელი პარკის თანამშრომლები მუშაობის პირველ დღეებში გადიან სამ დღიან მოტივაციურ კურსს Disney–ის ორლანდოს უნივერსიტეტში, სადაც ისინი ეუფლებიან ფანტაზიების რეალობად ქცევის რთულ საქმეს. სწავლობენ, რომ ისინი გასართობ ბიზნესში არიან და მონაწილეობენ Walt Disney-ს პარკის შოუში. თითოეულ მონაწილეს ევალება, ენთუზიაზმით მოემსახუროს პარკის სტუმრებს.

„გასართობი კოსტუმების“ მიღებისა და „სცენაზე“ გასვლამდე თანამშრომლები გადიან კურსს სახელწოდებით ტრადიციები I  და ტრადიციები II  სადაც შეისწავლიან Disney–ს ენას, ისტორიასა და კულტურას. მათ ასწავლიან, რომ უნდა იყვნენ ენთუზიაზმით სავსე, სასარგებლო და ყოველთვის მეგობრულები. სწავლობენ სწორ ქცევას, მაგალითად, გამოიჩინონ ინიციატივა და სურათი გადაუღონ სტუმრებს, თანაც ისე, რომ სურათზე განათავსონ მთელი ოჯახი. Disney–ში დარწმუნებულები არიან, რომ პერსონალი ისე მოხიბლავს სტუმრებს, რომ აიძულებს მათ კონტაქტში შემოსვლას. მაგალითად პარკის საჩუქრების მაღაზიაში ბევრი დასახელების საქონელს არ გააჩნია ფასის აღმნიშვნელი იარლიყი, რაც აიძულებს მყიდველს, კითხოს ფასი მომუშავე პერსონალს.

პერსონალს ასწავლიან, რომ მათ არასდროს არ უნდა თქვან: „ეს არ არის ჩემი საქმე“. როდესაც სტუმარი კითხულობს, სად არის უახლოესი დასასვენებელი ოთახი?“ ან „რა ქვია ფიფქიას შვიდ ჯუჯას?“, მათ უნდა იცოდნენ პასუხი. თუ  მიწაზე ნაგვის ნარჩენს შენიშნავენ, მათ უნდა აიღონ ის. უკიდურეს შემთხვევაშიც კი, მათ უნდა გაამართლონ სტუმრების მოლიდინი და აასრულონ მათი ოცნებები. მაგალითად იმისთვის, რომ Magic Kingdom-ის თემატური პარკი ყოველთვის სუფთად და ახლად გამოიყურებოდეს, წელიწადში ხუთჯერ „ქუჩების მღებავი“ თითოეულ შეღებილ მესერს აცლის საღებავის ძველ ფენას და ახლით ფარავს. Disney–ის მომხმარებელთან ურთიერთობის მენეჯმენტი უკვე ლეგენდად არის ქცეული. Disney–ის მომსახურების მენეჯმენტი იმდენად მაღალია, რომ ამერიკის ბევრი წამყვანი კორპორაცია Disney–ის უნივერსიტეტში აგზავნიან თავის მენეჯერებს, რომ დაეუფლონ მუშაობის სტილს.

გასართობი პარკები კომპანია Disney–ის კორპორაციული განვითარების ისტორიის  ერთი მცირე ნაწილია.

უკანასკნელ წლებში კომპანია Disney–ის მთავარი მარკეტინგული კვლევის საგანი სტრატეგიული დაგეგმვა გახდა. 90–იან წლებში Disney–იმ თავისი საქმიანობა გაამრავალფეროვნა. Disney–მ შექმნა 25 მილიარდი დოლარის შემოსავლის მქონე ორგანიაზაცია. იგი საერთაშორისო მედიისა და გასართობ კონგლომერატად გადაიქცა. შეიძლება გაოცდეთ კიდეც, როდესაც გაიგებთ, რომ დღეს Walt Disney-ს კომპანია, გასართობი პარკების გარდა, ძირითად წილს ფლობს შემდეგ ბიზნესებში:

ტელევიზიისა და რადიოს მთავარი ქსელი- ABC. მათ შორის 10 სატელევიზიო სადგური; 

29 რადიოსადგური და 13 საერთაშორისო რადიომაუწყებლობის არხი;

თექვსმეტი საკაბელო ქსელი (მათ შორის Disney Channel, Toon Disney, SoapNet, ESPN, A&E, the History Channel, Lifetime Television, E! Entertainment, და ABC-ის საოჯახო არხი);

ოთხი სატელევიზიო პროდუქციის, რვა კინოპროდუქციის და კინოსადისტრიბუციო კომპანიები (მათ შორის Walt Dieney Pictures, Touchstone Pictures, Hollywood Pictures, Miramax Pictures da Buena Vista Production);

წიგნებისა და ჟურნალების გამომცემელი ხუთი ჯგუფი (მათ შორის Hyperion Books da Miramax Books);

ხუთი მუსიკალური სტუდია (მათ შორის Hollywood Records da Mammoth Records);

ცხრამეტი ინტერნეტ–ჯგუფი (მათ შორის Disney Online, Disney Blast, ABC.com, ESPN.com, Family.Fun.com, NASCAR.com, NBA.com da NFL.com.);

Disney Interactive (რომელიც აწარმოებს და ვაჭრობს კომპიუტერული ტექნიკით, ვიდეოთამაშებებითა დაCD-ROM-ებით);

Disney–ის საცალო მაღაზიათა ქსელი– Disney–ის საქონლით მოვაჭრე 660 საცალო მაღაზია;

Disney–ის საკრუიზო კომპანია.

მართლაც შთამბეჭდავი ჩამონათვალია, Disney–ი მრავალფეროვანი ბიზნეს–პორტფელის მართვის რეალურ მონსტრ კორპორაციად იქცა. ყოველწლიურად Disney–ის შემოსავლები საშუალოდ 23%–ით მატულობს, ხოლო წმინდა მოგება 50%–ით. კორპორაცია ახლა უფრო კომპლექსური განვითარებისა და შემოსავლების ზრდისთვის იბრძვის. უკანასკნელი 5 წლის განმავლობაში Disney–ის ვაჭრობა, წლიურად, მხოლოდ 3%–ით გაიზარდა, წმინდა მოგება კი–23%–ით. ამრიგად, Disney–ის ამგვარი მრავალფეროვნება შემოსავლის ხანგრძლივი ზრდის აუცილებელი პირობაა.

Walt Disney-ის ცხოვრების ეს ნაწილი შემთხვევით არ მოვიყვანეთ მოცემულ თემაში. ეს არის მაგალითი, ადამიანის და მისი კინოცხოვრების, როდესაც Walt Disney-მ სწორი და მიზანმიმართული მოქმედებით განუმეორებელი კინობრენდი „Walt Disney“ შექმნა.

                                                                                                         ზაზა მინდიაშვილი (Art Economics ge)

მსოფლიოს კონო კრიზისი – ფანტაზიები და ნოსტალგია

მსოფლოს მოსახლეობის სწრაფი მატება უზარამაზარ გავლენას ახდენს კინობიზნესზე. მზარდი მოსახლეობა განსხვავებული მოთხოვნილების დაკმაყოფილებას მოითხოვს.

მაგალითად ჩინეთის მთავრობამ, მოსახლეობის ზრდის ტემპის შეჩერებისა და კონტროლის მიზნით, შემოიღო კანონი, რომელმაც შეზღუდა შობადობა (თითო ოჯახზე თითო ბავშვი). შდეგად, ჩინელი ბავშვები საოცრად განებივრებულები გახდნენ. „პატარა 

იმპერატორები და იმპერატრიცები“–ასე უწოდებენ მათ ჩინეთში და ანებივრებენ სხვადასხვაა საჩუქრებით, დაწყებული კანფეტებით და დამთავრებული კომპიუტერებით. ამ სინდრომს „ექვსჯიბიანი სინდრომის“ სახელით იცნობენ: ექვსი უფროსი, მათ შორის მშობლები და მოსიყვარულე ბებია და ბაბუები, ბავშვებს ყველანაერ ახირებას უსრულებენ. ახლა პეკინში მშობლები თავიანთი შემოსავლის 40%–ს ერთად–ერთ საყვარელ ბავშვს ახარჯავენ. მიუხედავად იმისა, რომ ევროპასა და ამერიკის კონტინენტზე მსგავსი კანონები არ მიუღიათ, ერთშვილიანი ოჯახების ზრდის ტენდენცია არა მარტო ჩინეთში, მთელს მსოფლიოში იმატებს. ამ ტენდენციამ ასპარეზი მისცა საბავშვო ფილმებისა და ანიმაციური ფილმების ინდუსტრიის განვითარებას. ამ განებივრებულ თაობაში ტრიუმფალური წარმატებით სარგებლობს გმირების პერსონაჟებზე შექმნილი კომოქსები და სათამაშოები.

მარკეტინგული კვლევების დროს არის პოზიციები, რომელთა გამოყენება ყველა შემთხვევაში მითუმეტეს კინომარკეტინგში აუცილებელი არ არის, მაგრამ ასაკობრივი სეგმენტი ეს ის პოზიციაა, რომლის განხილვის გარეშე ალბად შეუძლებელია მიზნობრივი მომხმარებლის შესწავლა.

მაგალითისთვის ავიღოთ 2012 წლით არსებული დემოგრაფიული მდგომარეობა (www.geostat.ge). ასაკობრივი ჯგუფები დავყოთ A,B,C,D,E,F და G ჯგუფებად. როგორც ვხედავთ მისახლეობის ასაკობრივი ჯგუფის სამი ყველაზე დიდი ნაწილი ABC ჯგუფი მოსახლეობის ძირითად ნაწილს შეადგენს. ეს სამი ასაკობრივი ჯგუფი ქმნის მიზნობრივი მომხმარებლის ძირითდ ბირთვს. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ზოგადად საქართველოს ასკობრივი შემადგენლობა პროცენტული შეფარდებით თითქმის არ განსახვავდება ევროპისა და ამერიკის დემოგრაფიული კვლევებისგან.

2012 წელს საქართველოს მოსახლეობა დაახლოებით 4,5 მილიონ ადამიანს შეადგენს (4494003,8). ქვეყანაში ერთ–ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი დემოგრაფიული ტენდენცია მოსახლეობის ასაკობრივი სტრუქტურის ცვლილებაა. როგორც სქემაზეა ნაჩვენები, მოსახლეობა შვიდი თაობის ჯგუფადაა დაყოფილი. ჩვენ განვიხილავთ სამ უდიდეს ABC ასაკობრივ ჯგუფს, მათ ზეგავლენას და მარკეტინგულ სტრატეგიებს.

ათასწლეულის ეს ციებ–ცხელება, განსაკუთრებით, კომერციულად ყველაზე გავლენიან დემოგრაფიულ მომხმარებელთა A ჯგუფზე აისახა, მათ ამერიკელი მარკეტოლოგები ბეიბი–ბუმერებსაც უწოდებენ („Marketing An Introduction“–Gary Armstrong and Philip Kotler). ყველაზე ასაკოვანნი ABC ჯგუფში, რომელთაც 65 წელს მიაღწიეს, დაბერების პროცესს ეწინააღმდეგებიან. აქ მნიშვნელოვან როლს სხვა ფაქტოერბიც თამაშობს, ყველა ასაკის ადამიანი გრძნობს, რომ მეტად გადაღლილია სამსახურით, ზედმეტი სტიმულირებით, მობილური აპარატებითა და ტექნოლოგიური ზეწოლის შემოტევით. ათასწლეულის ციებ–ცხელებას შედეგად მოჰყვა სურვილი საათის ისრები უკან დატრიალებულიყო, ძველი მარტივი დროის დაბრუნების მიზნით. ამ სწრაფვამ კი, თავის მხრივ, გამოიწვია ნოსტალგიის მასობრივი ტალღა, რომელსაც კინომარკეტოლოგებმა შემდეგნაერად უპასუხეს. შეიქმნა კინოპროდუქცია, რომლებიც მაყურებელს „ძველ, კარგ დროში“ დააბრუნებდა.

ABBA იყო შვედური პოპ–როკ ჯგუფი, ჩამოყალიბებული სტოკჰოლმში 1972 წელს. ჯგუფი იქცა ყველა დროის ერთ–ერთ გაყიდვად ჯგუფად პოპ–მუსიკის ისტორიაში, რომელიც 1972–1982 წლების ჩარტების სათავეებში ხვდებოდა. ჯგუფს ამ პერიოდში მსოფლიოში გაყიდული აქვს 375 მილიონზე მეტი დისკი. ABBA არის მსოფლიოში ერთ–ერთი ყველაზე გაყიდვადი არაინგლისურენოვან ჯგუფებს შორის.

XX საუკუნის 70–იან წლებში, როდესაც მილიონობით ახალგაზრდა ABBA-ს უსმენდა მოთხოვნა ამ ჯგუფის პროდუქციაზე მაღალი იყო. დღეს კი იგივე ადამიანთა ჯგუფი რომელმაც უკვე 40 წელს გადააბიჯა, ABBA–სთან დაკავშირებულ სასიამოვნო ისტორიებს 

ყვება. „ათასწლეულის ციებ–ცხელება“ მარკეტინგულ გარემოში ფართო დიაპაზონის ძალების შერწყმამ გამოიწვია, დაწყებული ტექნოლოგიური, დემოგრაფიული, ეკონომიკური ძალებითა და დამთავრებული კულტურული, სოციალური და პოლიტიკური ფაქტორებით. აღნიშნული მიმართულების მკვლევართა აზრით ნოსტალგია ძლიერდება მოსახლეობის ასკისა და დროსთან დაკავშირებული სირთულეების ზრდასთან ერთად. კინომატოგრაფისტებმა ჯგუფ  ABBA–ს მუსიკალური კომპოზიციებით შექმნეს ფილმი „Mamma mia!“ (ფილმი ბიუჯეტით 52 000000$; ბოქს–ოფისი–610 000000$).

მარკეტოლოგთა აზრით ფილმის ასეთი ფინანსური წარმატება გარდა შემოქმედებითი ჯგუფის და მსახიობების (Meryl Streep, Pierce Brosnan, Stellan Skarsgard, Amanda Seyfried) მაღალი პროფესიონალიზმისა, განაპირობა მაყურებლის „ძველ კარგ დროში“ დაბრუნებამ. ეს არის მუსიკალური ფილმი, რომელმაც საათი და 48 წუთის განმავლობაში მაყურებელი 30 წლის წინანდელ დროში დააბრუნა. აქედან ჩანს თუ კინომარკეტოლოგმა როგორი ურთიერთობა უნდა დაამყაროს მაყურებლის მიზნობრივ სეგმენტთან. ყოველივეს ეფექტურად წარმართვისთვის მან უნდა შეისწავლოს ძირითადი გარემო, რომლითაც შედგება ეს ურთიერთობები. ჩვენს შემთხვევაშიც კინოკომპანიის მარკეტინგული გარემო მოიცავს გარე მონაწილეებსა და და ძალებს, რომლებიც გავლენას ახდენენ მარკეტინგის მართვის უნარზე, კინოკომპანიამ უნდ ააგოს და შეინარჩუნოს ურთიერთობები მიზნობრივ მაყურებელთან. კინოკომპანიაში მარკეტოლოგი უნდა იყოს ტენდეციების მიმდევარი და შესაძლებლობათა მაძიებელი. მიუხედავად იმისა, რომ გარემო პირობებს კინოკომპანიაში თითოეული მენეჯერი ადევნებს თვალყურს, მარკეტოლოგებს საამისოდ სულ სხვა, განსაკუთრებული უნარი გააჩნიათ.

იგივე შეიძლება ითქვას ფილმ „The Artist”-ზე (ბიუჯეტი 44,67$ მოლიონი, ბოქს ოფისით 133,43$ მილიონი). 1920–30 წლებში მაყურებელმა შეიყვარა შავ–თეთრი ფილმები, სადაც 

დიალოგების მოსმენის ნაცვლად ტიტრებს კითხულობდნენ. ისინი მსახიობების ემოციებს ხედავდნენ და ეს მათთვის საკმარისი იყო. კინო ვითარდებოდა და 20–იანი წლების ბოლოს მაყურებელმა შეძლო ხმოვანი ფილმებისთვის ეყურებინა. ამ პერიოდზეა 2011 წელს გადაღებული ფილმი The Artist–ი. კინომარკეტოლოგებმა The Artist–ს Mamma mia!–ს მსგავსი მარკეტინგული შეფასება მისცეს. ფილმის შემოქმედებითმა ჯგუფმა ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ ფილმი 20–იან წლებში გადაღებულ ფილმს დამსგავსებოდა. ეს ყველაფერი მაინც დაკავშირებული იყო ძველი დროის გამოძახილთან, რომ რამდენიმე საათით მაყურებელი XXI საუკუნიდან  XX საუკუნეში მოეხვედრებინა ისე, რომ იმავდროულად იგივე დროში დარჩენილიყვნენ.

ვინ არის A ჯგუფი – ბავშვები, რომლებიც ქვეყანას მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, 1946–1972 წლებში მოევლინენ. აღნიშნულ პერიოდში დაწყებული შობადობის ბუმის გამო, დღეს მათი რიცხვი 1,44 მილიონია და ქვეყნის მოსახლეობის 32,1%–ს შეადგენს. სწორედ ისინი წარმოადგენენ ყველაზე ძლიერ ძალას, რომელიც ზეგავლენას ახდენს მარკეტინგულ გარემოზე. ისინი წარმოადგენენ მოძრავ მიზანს მარკეტოლოგებისათვის, ვინაიდან მათ გაიარეს ბავშვობის, თინეიჯერობის, ახალგაზრდობის და ამჟამად შუახნის ან ცოტათი უფრო ხანშიშესულები არიან და გამოიმუშავებენ ქვეყნის მთლიანი შემოსავლის ნახევარს.

მარკეტოლოგები ყველაზე დიდ ყურადღებას A თაობის შედარებით პატარა, ზედა ფენას უთმობენ–უფრი განათლებულ, მოძრავ და მდიდარ სეგმენტებს, რომლებმაც ცხოვრების ყველა სფეროში შეაბჯეს და ბიზნესისთვის მრავალფეროვანი მიზნობრივი სეგმენტები შექმნეს. ყოველწლიურად A ჯგუფი ასაკის მატებას განიცდის და „ახალგაზრდა თაობიდან“ „წელში მოხრილთა თაობად“ გადაიქცევა. ისინი განიცდიან შუა ასაკისათვის დამახასიათებელ ემოციებს, ხელახლა ფიქრობენ თავიანთი სამუშაოს მიზანსა და ფასეულობაზე, პასუხისმგებლობებსა და ურთიერთობებზე. ისინი ცხოვრებას უდგებიან უფრო სტაბილურად და მეტი დაფიქრებით.

და მაინც რატომ მოვიდა იმის საჭიროება, რომ საათის ისრები უკან დაბრუნებულიყო, იგივე მაყურებელი ხომ ათწლწულები უყურებდა თანამედროვეობაზე შექმნილ მაღალი კლასისი ფილმებს?

XXI საუკუნის დასაწყისში მსოფლიო კინოინდუსტრიას იდეების კრიზისის დრო დაუდგა. პარალელი გავავლოთ ინდივიდზე – ადამიანი როდესაც კრიზისშია და თავის სურვილებს ვერ იკმაყოფილებს, ცდილობს იფიქროს იმაზე თუ რა მოხდება მომავალში და ხშირ შემთხვევაში ფანტასტიკის სფეროშიც კი ხვდებ, ან ფიქრობს წარსულზე, „ძველ კარგ დროზე“ და ამით ვიზუალურად იკმაყოფილებს იმ სურვილებს, რომელიც გამოწვეულია იმ განცდებით რასაც დაუკმაყოფილებლობა ქვია. სწორედ ასეთი პარალელი იქნება ალბად ყველაზე მართებული ადამიანის ინდივიდისა და ამ პერიოდის კინოინდუსტრიაში განვითარებულ მოვლენებზე.

ამ წლებში უმსხვილესმა კინოკომპანიებმა რემეიქების გადაღება დაიწყეს, ძველი შედევრები 3D ფორმატის ანიმაციებად იქცა, ფანტასტიკის ჟანრი (“Avatar” (ავატარი),   “Transformers” (ტრანსფორმერები) და ა.შ.)) პოპულარულ “საკასო“ ფილმებად მოგვევლინა. ამ პერიოდში “Harri Potter” (ჰარი–პოტერი)–სა და “Twilight” (ბინდი)–ის კინოფრანშიზის წარმატებამ ბევრ კინოკომპანიას თავბრუ დაახვია და გაარისკინა, რომ კინოფრანშიზების მთელი ინდუსტრია შეექმნათ. ამ პრრექტების დიდი ნაწილი თავიდანვე კრახისთვის იყო განწირული. კინოხელოვნებისადმი ასეთი მიდგომა ბევრმა სპეციალისტმა კინომატოგრაფიის დეგრადაციად შეაფასა.

                                                                      ზაზა მინდიაშვილი (Art Economics ge)